Nie ulega wątpliwości, iż nawiązywanie relacji z ludźmi kształtuje naszą osobowość. Co ciekawe, charakter człowieka zaczyna się formować już pomiędzy pierwszym a drugim rokiem życia, więc niezbędnym czynnikiem, który sprawi, że rozwój psychiczny będzie przebiegał w sposób prawidłowy jest umiejętność porozumiewania się ze środowiskiem, zarówno tym najbliższym od momentu narodzin, jak i dalszym, w kolejnych etapach życia.
Do komunikowania się z otoczeniem służy mowa, dzięki której nasze dziecko poznaje świat, w którym może wyrażać swoje potrzeby i uczucia. Warto mieć wiedzę na temat prawidłowych etapów w rozwoju mowy, by na bieżąco obserwować, jak proces ten przebiega u naszej pociechy, a w razie nasuwających się wątpliwości, móc te informacje zweryfikować ze specjalistą.
Rozwój mowy ma cztery etapy: – okres melodii (głużenie, gaworzenie, echolalia) – okres wyrazu – okres zdania – okres swoistej mowy dziecięcej
Drogi Rodzicu, pamiętaj, że każdy z tych etapów musi wystąpić w toku kształtowania prawidłowej mowy, nie wymagaj tego, czego JESZCZE Twoje dziecko nie jest w stanie osiągnąć, ale też uważnie słuchaj i obserwuj proces nabywania przez nie mowy.
Okres melodii
Okres melodii zaczyna się w momencie przyjścia na świat (stąd opinia, iż mowę zaczyna mocny krzyk) i trwa do pierwszego roku życia. Płacz i krzyk oznaczają, że dziecko jest aktywne, poza tym dzięki wydawanym przez siebie dźwiękom ma doskonały trening oddechowy i daje nam sygnał, iż narządy mowy funkcjonują. Krzyk to wyrażanie potrzeb i znak obecności. Rodzice niemowląt dość szybką uczą się rozpoznawać rodzaje krzyków, wśród których możemy wyróżnić m.in. krzyki sygnalizujące: ból, zmęczenie, głód, złość, przegrzanie, brak kontaktu z mamą, dyskomfort. Już w pierwszym miesiącu życia można w krzyku wyodrębnić dźwięki, a w drugim słyszane przez nas odgłosy niejednokrotnie przypominają samogłoski: a, e.
Głużenie W okolicach drugiego-trzeciego miesiąca życia w rozwoju mowy naszego maleństwa występuje głużenie, czyli gimnastyka narządów artykulacyjnych: dziecko wyciąga język, cmoka, ssie, otwiera buzię (dzięki czemu już w tym okresie ćwiczy narządy mowy: język, żuchwę, wargi, podniebienie miękkie) i wybrzmiewa dźwięki podobne do samogłosek i spółgłosek, które jednak nie są świadomie „wypowiadane”.
UWAGA!! Każde dziecko przechodzi ten etap, RÓWNIEŻ DZIECI GŁUCHE (które mogą głużyć nawet do 18 m-ca życia).
Gaworzenie Kolejnym, niezwykle istotnym etapem w okresie melodii, jest gaworzenie, które pojawia się między piątym a szóstym miesiącem życia. Przejawia się ono świadomym naśladowaniem przez dziecko odgłosów, które wyłapuje z otoczenia, jak również powtarzaniem dźwięków, które samo z siebie wydaje. Gaworzenie jest doskonałym ćwiczeniem słuchowym oraz artykulacyjnym. Często możemy usłyszeć z ust dziecka parskanie, prychanie i ciągi sylabowe, przeważnie: ba-ba-ba, ma-ma-ma. Określamy to wokalizowaniem, a naszemu dziecku sprawia to ogromną radość. Rodzice niejednokrotnie słysząc sylaby, myślą, iż ich pociecha zaczeła już mówić. Pamiętajmy – te sylaby nie mają jeszcze znaczenia, na tym etapie istotna jest świadomość dziecka na temat możliwości jego aparatu artykulacyjnego.
Echolalia Ostatnim etapem okresu melodii jest echolalia (dziewiąty-dziesiąty miesiąc życia), czyli powtarzanie przez dziecko słów zasłyszanych w otoczeniu, jak i własnych. Czasem mogą one mieć formę poprawną, czasem być tylko namiastką danego słowa, aż w końcu wystąpi wyczekiwany przez wszystkich rodziców moment pojawienia się wyrazów świadomie wypowiadanych przez dziecko (pod koniec pierwszego roku życia). Przeważnie będą o to: mama, tata, baba, bo spółgłoski wargowe: p, b, m – dziecko nabywa najszybciej. Podobnie jest z samogłoskami ustnymi: a, o, u , e, i, y. Drodzy Rodzice, pamiętajcie, że czas ten w życiu Waszych dzieci nie musi być identyczny jak ogólnie przyjęta, podana wyżej klasyfikacja. Okres pierwszego roku życia jest bardzo intensywny pod względem nabywania ogólno-rozwojowych umiejętności, dziecko musi koncentrować się na wielu aspektach. Dodatkowo istnieje szereg czynników, które ten okres mogą wydłużyć, głównie choroby układu oddechowego, zażywane antybiotyki, infekcje.
Okres wyrazu Na drugi rok życia przypada w kształtowaniu mowy okres wyrazu. Dzięki ogromnemu rozwojowi ruchowemu, nasze dziecko ogląda i dotyka coraz większej ilości przedmiotów, nazywa je, określa, pyta, poznaje otaczający świat z dużą intensywnością. Zasób słownika biernego (ilość słów, które rozumie) jest znacznie większy niż czynnego (słowa, które wypowiada samodzielnie). Pojawia się dużo wyrazów dźwiękonaśladowczych (często określa tak zwierzaki: hau hau, miau miau, mu, itd.). Ulepsza się wymowa spółgłosek wargowych: p, b, m, samogłosek (z wyłączeniem: ą, ę), pojawia się t, d, n, czasem k, g, j i głoski ciszące, głównie ś, czasem ć. Głoski trudniejsze (wymagające większej precyzji w ułożeniu języka) są zastępowane dźwiękami do nich zbliżonymi, a wyrazy złożone z wielu sylab są redukowane do pierwszej bądź ostatniej sylaby, np. miś- mi, daj – da, kwiaty- ty. Wypowiedzi w tym okresie rozwoju mowy wywołują dużo uśmiechu. Pod koniec drugiego roku słownik dziecka zawiera około 400 słów. Rodzicu, na tym etapie nie poprawiaj swojej pociechy za wszelką cenę, nie ucz na siłę danego słowa, w jego świadomości nawet jedna sylaba jawi się jako cały wyraz, natomiast mów do niego wyraźnie, dziecko musi słyszeć poprawne brzmienie słów, a to Ty i Twoi bliscy jesteście jego nauczycielami..
Okres zdania Przedostatnim etapem nabywania mowy u dziecka jest okres zdania, trwający do trzeciego roku życia. Najpierw słyszymy z jego ust zbitki wyrazów, potem twory dwuwyrazowe, przeważnie oznajmujące, w dalszej kolejności pojawiają się zdania składające się z trzech, czterech wyrazów, także pytające i rozkazujące. Oczywiście pojawia się masa błędów gramatycznych i mowa może być niewyraźna, ale dziecko jest rozumiane przez otoczenie. Ulubionymi częściami mowy są rzeczowniki- przeważnie nazwy przedmiotów z otoczenia i czasowniki (często czynności samoobsługowe), zdarzają się też przymiotniki. W tym czasie, oprócz wspomnianych w poprzednich etapach głosek, dziecko powinno wypowiadać również głoski: f, w, fi, wi, ki, gi, ź, dź, l, ł, ch, ń, pod koniec okresu może pojawić się s, z, c, dz i samogłoski nosowe ą, ę. Trudniejsze w artykulacji głoski są zastępowane tymi, które potrafi wymówić. Słownik znacznie się wzbogaca- pod koniec okresu zdania zawiera około 1000 słów. Drogi Rodzicu, unikaj spieszczania słów, które wypowiadasz do swojego dziecku (np. cio, ciemu, dobzie, itd.), dziecko powinno słyszeć prawidłową artykulację.
Okres swoistej mowy dziecięcej Najdłuższa, ale też ostatnia faza rozwoju mowy to okres swoistej mowy dziecięcej, który kończy się ok. szóstego/siódmego roku życia. W tym czasie dalej rozwija się sprawność artykulacyjna, zwiększa się słownik czynny, pojawiają się pełne zdania złożone. Początkowo normalnym zjawiskiem jest przestawianie głosek, sylab (np. dolówka zamiast lodówka, kolomotywa zamiast lokomotywa), budowanie wyrazów w oparciu o inne wyrazy (np. zatelefonić = zadzwonić), dużo wyrazów dziecko wymyśla (neologizmy). Między czwartym a piątym rokiem życia pojawia się masa pytań, wypowiedzi dziecka mają ciągi przyczynowo-skutkowe, dzieci różnicują słuchowo wypowiedzi błędne i prawidłowe, chętnie również poprawiają dorosłych. W miarę upływu czasu osiągają także sprawność artykulacyjną, a co za tym idzie potrafią prawidłowo wypowiadać wszystkie głoski.
U czterolatków powinien wystąpić szereg głosek syczących: s, z, c, dz, a u pięcio- sześciolatków głoski szumiące: sz, ż, cz, dż, a także głoska r, która wcześniej jest zastępowana przez l lub j.
Do ukończenia szóstego roku życia przy prawidłowym rozwoju mowy, dziecko powinno opanować wszystkie głoski naszego języka, jak również jego gramatykę.
Comments