Propozycja ćwiczeń ortograficznych dla uczniówszkoły podstawowej

Zasady ortograficzne – pisownia wyrazów z „rz” i „ż”

Rz piszemy, gdy w wyrazach wymienia się na r,  np. morze – morski, starzec – stary, którzy – który,

Rz piszemy w zakończeniach wyrazów:

-arz, np. bramkarz, siatkarz,

-erz, np. żołnierz, rycerz,

-mierz, np. Sandomierz, ciśnieniomierz,

-mistrz, np. zegarmistrz, burmistrz,

Rz piszemy po spółgłoskach:

b – brzoza, brzuch,

p – przykład, przewód,

d – drzewo, drzeć,

t – trzmiel, trzy,

g – grzywa, grzebać,

k – krzywy, krzyk,

ch – chrzan, chrząszcz,

j – ujrzeć, spojrzeć,

w – wrzesień, wrzos.

Wyjątki:

• wyrazy: bukszpan, gżegżółka, kszyk, piegża (nazwy ptaków), kształt, pszczoła, Pszczyna, pszenica, pszenżyto,

• w przymiotnikach zakończonych na: – szy, – ejszy, np.: lepszy, nowszy, najlepszy, najnowszy, ładniejszy, mocniejszy, najładniejszy, najmocniejszy.

Przykłady wyrazów, w których rz jest niewymienne: rzeka, rzodkiewka, jarzębina, rzadko, rzęsa, korzeń.

Ż piszemy, gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na:

g – nóżka – noga,

dz –pieniężny – pieniądze,

h – drużyna – druh,

z – zamrożenie – przymrozek,

ź – zagrożenie – groźba

s – wyżej – wysoko

Ż piszemy po literach:

l – lżej

ł – łże,

r – oskarżenie

n – oranżada

1. Dyktando

W kalenda…u ma…ec to t…eci miesiąc w kolejności, który nazywany jest równie… p…edwiośniem. Wtedy to dni stają się coraz dłu…sze, a noce krótsze, zachmu…one. Zza mó… p…ybywają ptaki. Zda…a się, …e czasem pada …ęsisty deszcz, ale i tak mieszkańcom pięknej łąki poło…onej w pobli…u wysokich k…ewów, pla…y i jeziora nie p…eszkadza, aby brać udział w dorocznym koncercie. W cieniu starego d…ewa- wie…by rosnącej p…y jezio…e miały miejsce wa…ne wyda…enia dla …ycia tutejszych mę…nych mieszkańców. Ustalono wcześniej, …e: zatańczą rozło…yste, sk…ydlate motyle oraz po…yteczne …uki i ró…nobarwne t…miele. W chó…e wystąpią pszczoły w prą…ki i potę…ne, b…ęczące szerszenie, a zawtórują im kole…eńskie …aby. Potę…nymi głosami zaśpiewają ni…sze i wy…sze świerszcze i wa…ki. Natomiast w orkiest…e pod batutą mę…nego …ółwia zagrają na gita…e p…era…ony ch…ąszcz, a na sk…ypcach potę…ny chrabąszcz. Otó… wreszcie nada…y się okazja do wspólnego świętowania ze zwie…ętami z pobliskiego lasu.

2. Dopisz wyrazy pokrewne, w których występują wymiany spółgłoskowe:

ż : gż : zż : źż : sż : dzż : h

książka –gwiżdże –bieżnia –miażdżę –odważny –zamrażarka –zadłużenie –wożenie –potężna –grożę –trwożyć się –zwężenie –wyżyna –boży –mosiężny –księży –mąż –spieniężyć –Sapieżyna –drużynowy –

Propozycja ćwiczeń ortograficznych dla uczniów szkoły podstawowej – c. d.

Zasady ortograficzne – pisownia wyrazów z „ó” i „u”

Ó piszemy, gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na:

• o, : wóz – wozy, podróż – droga pół – połowa

• e, : przyjaciółka – przyjaciel pióra – pierze szóstka– sześć

• a, : wrócić – wracać

skrót  – skracać mówić – przemawiać

Ó piszemy w wyrazach zakończonych na:

– ów, np.:  Kraków, Ciechanów, chłopców. – ówka, np.: klasówka, kryjówka, złotówka. Wyjątki: skuwka, wsuwka, zasuwka.

– ówna, np.: Waśkówna, Rendówna.

Ó piszemy na początku wyrazów, np.:ósmy, ów, ówczesny, ówcześnie,ówdzie.

Ó nigdy nie piszemy na końcu wyrazu.

Przykłady wyrazów, w którychójest niewymienne: córka, wróbel, król, chór ołówek, źródło, róża.

U piszemy w zakończeniach rzeczowników:

-un, np.: zwiastun, opiekun,

-unek,np.: rysunek, stosunek,

-uchna, np.: matuchna, córuchna,

-uszka, np.: staruszka, czarnuszka,

-uszek, np.: garnuszek, Januszek,

-uch, np.: leniuch, maluch,

-us, np.: dzikus, raptus,

-usia, np.: mamusia, córusia,

U piszemy w czasownikach zakończonych na:

-uj, np.: pakuj, smaruj,

-ujesz,np.: rysujesz, malujesz,

-uje, np.: ząbkuje, podśpiewuje,

U piszemy w czasownikach typu: czuć, kuć, kłuć, pruć, snuć, np.: czuje, kuję, kłuję pruję, snuję.

1. Dyktando:

R…ża miała mal…tkiogr…dek koło swojego dom…. Wśr…d r…żnych warzyw i owoc…w r…sł krzew o r…żowych kwiatkach, nie kł…jący. W jego cieni… można było …kryć się przed …pałem. R…ża hodowała, np.: ceb…lę, b…raki, brok…ły, pietr…szkę, tr…skawki, arb…za i og…rki. …wielbiała lato, ciepl…tką pogodę, bezchm…rne niebo. Wtedy cz…ła się dobrze, nie było mowy o sm…tk… izad…mie. Spotykała się w ogr…dk… na pogad…szki ze swoją przyjaci…łką …lą. Co innego było w zimowe dni, wtedy koleżanki r…wnież chciały spotykać się i tak J…zef, w…jek …li organizował dla nich dość często k…lig. Zaprzęgał tr…jkę koni do drewnianych sani, ot…lał wszystkich p…szystym kocem. Zimą niestety wszystko marznie mimo p…chowych k…rtek, wł…czkowychswetr…w, sk…rzanych b…t…w, marzną …szy i koni…szkipalc…w … st…p. Na szczęście wtedy najlepszy jest k…bek gorącej czekolady i wszyscy wr…cą zadowoleni.

2. Podane wyrazy poprawnie pogrupuj: mój, dróżka, tchórz, zamówienie, wióry, rój, królewicz, mózg, chórzysta, głóg, jaskółka, pióra,

wyrazy z „ó” wymiennymwyrazy z „ó” niewymiennym

3. Do podanych wyrazów dopisz wyrazy o znaczeniu przeciwnym zawierające

ólub u:

krótki – ………………………

wczesna – ……………………

wesoły – ……………………..

odważny – ……………………

mały – ……………………….

południowy – ………………..

Opracował Jan Żeszko