1. Kto to jest logopeda?
Logopeda jest specjalistą, który może:
Nauczyć Twoje dziecko prawidłowo wymawiać wszystkie głoski języka polskiego.
Nauczyć je prawidłowo połykać.
Nauczyć je prawidłowo i wydajnie oddychać.
Pomóc mu „pozbyć się jąkania” (niepłynności mówienia).
Nauczyć je, jak dbać o swój głos.
Pomóc mu w nauce czytania i pisania, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Nauczyć je różnicować głoski podobne do siebie brzmieniowo.
Prowadzić zajęcia z zakresu profilaktyki i terapii dysleksji słuchowej, wzrokowej, mieszanej.
2. Kiedy należy udać się z dzieckiem do logopedy
· Podczas artykulacji głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, t, d, n dziecko wsuwa język między zęby lub ociera nim o wargę. W każdym wieku jest to wada, z której niestety się nie wyrasta. Im dłużej zwlekamy, tym bardziej wada się utrwala.
· Dostrzegamy zmiany anatomiczne w budowie narządów mowy dziecka lub mamy wątpliwość czy dziecko dobrze słyszy.
· Po ukończeniu 4 roku życia dziecko: - wymawia głoski s, z, c, dz jak ś, ź, ć, dź - zamienia głoski dźwięczne na bezdźwięczne, np. d na t (dom = tom), w na f (woda = fota), g na k (gęś = kęś), b na p (buda = puta) - myli głoski dźwiękopodobne, np. c - s (sala = cala), sz - cz i inne.
· Dziecko zniekształca, zastępuje głoski innymi, nie znanymi w języku polskim, np. gardłowo wymawia głoskę r.
· Jeżeli nasila się problem rozwojowej niepłynności mówienia (zacinanie, powtarzanie sylab)
· Dziecko mówi nawykowo przez nos
· Kiedy rozwój mowy dziecka: - 2-letniego jest na poziomie mowy dziecka rocznego (wymania kilka słów), - 3-letniego jest na poziomie mowy dziecka 1,5 rocznego (tworzy jedynie równoważniki zdań, a słownictwo jest na poziomie dziecka 1,5 rocznego) - 4-letniego jest na poziomie mowy dziecka 2-letniego (formułuje zdania proste, słownictwo czynne jest na poziomie dziecka 2-letniego, tj. około 300 słów), - 5-letniego jest na poziomie mowy dziecka 2,5-letniego (nadal zdania proste, słownictwo na poziomie dziecka w wieku 2,5 lat), - 6-letniego jest na poziomie dziecka 3-letniego (pojawiają; się zdania złożone, dziecko wymawia 1000-1500 słów), - 7-letniego jest na poziomie mowy dziecka 3,5-letniego.
Gaworzy w wieku około 6 miesięcy
Siedzi samodzielnie bez podparcia około 7 miesiąca życia
Wymawia pierwsze słowa około pierwszego roku życia
Około dziewiątego miesiąca życia zaczyna raczkować
Chodzi samodzielnie około 12 miesiąca życia
Próbuje posługiwać się zdaniami prostymi ok. 2 roku życia
Potrafi posługiwać się zdaniami złożonymi w wieku 3 lat
Tworzy kilkuzdaniową wypowiedź w wieku ok. 3,5- 4 roku życia
Zamiast głoski „r” do 5 roku życia wymawia „l”
Zamiast głosek sz, ż, cz, dż do 5 roku życia wymawia s, z, c, dz
W wieku 6 lat wymawia prawidłowo wszystkie głoski języka polskiego.
4. Schemat powstawania głosek w procesie rozwoju mowy dziecka
WIEK DZIECKA
ARTYKULACJA GŁOSEK
pierwsze miesiące życia
powstają przypadkowe dźwięki tzw. głużenie
ok. 6 miesiąca życia
powtarzanie usłyszanych dźwięków tzw. gaworzenie
1-2 rok życia
pojawiają się pierwsze wyrazy: mama, tata, baba,dziecko wymawia samogłoski ustne: a, o, e, i, u, y oraz spółgłoski: p, b, m, d, t, n , a także zmiękczone: pi, bi, mi
2-3 rok życia
pojawiają się proste zdania,dziecko wymawia samogłoski nosowe: ę, ą i spółgłoski: w, f, wi, fi, ś, ź, ć, dź, ń, l, li, k, g, ch, ki, gi, chi, j, ł, pojawiają się spółgłoski s, z, c, dz
4-5 rok życia
pojawia się głoska r oraz głoski: sz, ż, cz, dź
5-6 rok życia
utrwalane są głoski: sz, ż, cz, dż
7 rok życia
technika mówienia opanowana
Zbyt długie karmienie butelką
Zbyt długie ssanie smoczka
Ssanie kciuka
Dłużej utrzymujący się katar
Przerośnięty trzeci migdał
Problemy z przerośniętymi migdałkami podniebiennymi
Infantylny sposób połykania
Wada zgryzu
Zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe lub wędzidełka wargowe
Wczesna próchnica zębów mlecznych
Rozszczep podniebienia lub /i warg
Nieprawidłowe oddychanie
Niedosłuch
Dostarczanie nieprawidłowych wzorców wymowy (mówienie zdziecinniałe do dziecka)
6. Czego możesz się spodziewać podczas wizyty u logopedy?
Sprawdzenia budowy aparatu artykulacyjnego (zgryz, język, podniebienie)
Badania sposobu połykania
Pytań dotyczących: rozwoju mowy dziecka, rozwoju psychomotorycznego, przebiegu ciąży i porodu
Zbadania sposobu realizacji wszystkich głosek języka polskiego
Zbadania słownictwa dziecka, sposobu jego wypowiadania się
Badania pomięci słuchowej dziecka
Badania analizy i syntezy słuchowej, pisania i czytania u dzieci siedmioletnich i starszych
Sprawdzenia sposobu oddychania, tempa mówienia, rodzaju fonacji
7. Od czego zależy skuteczność terapii logopedycznej?
Od rodzaju wady wymowy lub/i/ zaburzenia mowy
Od sprawności umysłowej dziecka
Od sprawności aparatu artykulacyjnego
Od prawidłowej kompleksowej diagnozy
Od systematyczności w uczęszczaniu na zajęcia logopedyczne i ćwiczeń z dzieckiem w domu
Od wczesnego rozpoczęcia terapii
Od aktywnego i świadomego udziału zarówno rodzica jak i dziecka w terapii
Od porozumienia terapeuty z rodzicem
Od kompetencji logopedy
8. Od czego zależy czas trwania leczenia logopedycznego?
Od rodzaju zaburzenia
Od rozległości deficytów
Od wieku dziecka, w którym zgłoszono je na terapię
Od współpracy terapeuty z rodzicami
Od systematyczności w ćwiczeniach z dzieckiem
9. Kto wspomaga logopedę w jego pracy
Psycholog- określa poziom rozwoju wszystkich funkcji poznawczych i rozległości ewentualnych deficytów
Ortodonta- zbada budowę zgryzu i ustali program ewentualnego leczenia (aparat ortodontyczny, ćwiczenia, zabiegi)
Laryngolog- zbada budowę jamy ustnej, nosowej, pomoże usunąć przyczyny problemów z oddychaniem (trzeci migdał, skrzywiona przegroda, katar, polipy), podetnie skrócone wędzidełko, zbada słuch
Foniatra- zdiagnozuje ewentualne problemy z głosem i ustali rodzaj leczenia
Pedagog- bada poziom umiejętności szkolnych dziecka: pisania (ortografia), czytania, rozumienia przeczytanych treści oraz podejmie pracę w celu wyrównania deficytów w zakresie wyżej wymienionych umiejętności
Pediatra- służy rodzicowi pomocą, w dotarciu do wszystkich w/w specjalistów
10. Etapy korekcji wad wymowy.
Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne w formie zabawy
Wywołanie prawidłowej głoski
Utrwalenie prawidłowej wymowy głoski w logotomach (sylabach) i grupach spółgłoskowych
Utrwalenie prawidłowej wymowy danej głoski w wyrazach (w nagłosie, w śródgłosie, wygłosie)
Utrwalanie prawidłowej wymowy głoski w zestawach wyrazowych, wyrażeniach dwuwyrazowych
Prawidłowa wymowa danej głoski w zdaniach (najpierw krótszych, potem dłuższych)
Prawidłowa wymowa głoski w wierszykach, krótkich tekstach czytanych i mówionych z pamięci w gabinecie logopedycznym
Prawidłowa wymowa zaburzonej głoski w mowie spontanicznej
11. Co możesz zrobić dla swojego nienarodzonego jeszcze dziecka?
Przed zajściem w ciążę zaszczep się przeciwko groźnym dla płodu chorobom zakaźnym (różyczka, grypa, toksoplazmoza)
Dbaj o prawidłowy przebieg ciąży (nie palić papierosów, nie pić alkoholu, nie stosować innych używek)
Unikaj stresów
Odwiedzaj systematycznie lekarza ginekologa
Wykonuj wszystkie niezbędne badania prenatalne (kontroluj swoje ciśnienie i poziom cukru)
Uprawiaj dozwolone sporty
Odżywiaj się prawidłowo
Jak najczęściej mów do dziecka, głaszcz je, okazuj mu dużo czułości, słuchaj z nim muzyki i śmiej się do niego (po prostu stymuluj jego rozwój jeszcze w łonie). 12. Co możesz zrobić dla dziecka, które jest już na świecie?
Uważnie obserwuj jego rozwój
Stosuj się do poleceń lekarzy
Nie lekceważ żadnych symptomów chorobowych
Dużo czytaj i rozmawiaj ze specjalistami na temat rozwoju dziecka, głównie z psychologiem i logopedą
Zapewnij mu warunki do prawidłowego rozwoju, wzrostu, nauki
W przypadku zauważenia jakichkolwiek nieprawidłowości udaj się natychmiast do specjalisty
JAK ZAPOBIEGAĆ NIEKTÓRYM WADOM WYMOWY?
CZYLI O CZYM KAŻDY RODZIC WIEDZIEĆ POWINIEN Pracując z dziećmi w wieku przedszkolnym i szkolnym, konsultując się z rodzicami tych dzieci zauważyłam, że wielu problemów związanych z wymową można uniknąć. Co wpływa na mowę dziecka? Czynniki wewnątrzpochodne, związane z uwarunkowaniami genetycznymi lub ogólnie z organizmem dziecka oraz czynniki zewnątrzpochodne, nazwijmy je środowiskowymi. * Czynniki wewnątrzpochodne związane są: - z budową i sprawnością narządów mowy - aparatu artykulacyjnego (jama ustna, nosowa i gardłowa), fonacyjnego (krtań), oddechowego, - ze słuchem fizycznym, - z funkcjonowaniem mózgu i dróg unerwiających narządy mowne, - z psychiką, intelektem, emocjami dziecka. * Czynniki środowiskowe to: - postawa rodziców lub opiekunów pobudzająca dziecko do mówienia, wyrażająca się zainteresowaniem mową dziecka, - wzorzec językowy dostarczany dziecku przez osoby z jego otoczenia, - różnorodne doświadczenia słuchowe. Co nie sprzyja rozwojowi mowy? - zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, - ubytki zębowe, - nieprawidłowy zgryz, - oddychanie przez usta, - krótki wydech, - niesprawne wargi i język oraz/lub słabe czucie ułożenia warg i języka, - nadwrażliwość śluzówki w jamie ustnej, - zaburzenia czucia w obrębie aparatu artykulacyjnego, - niedosłuch (i inne poważniejsze problemy ze słuchem), - niedostatecznie ukształtowany słuch fonematyczny, - karmienie z butelki, - ssanie smoczka. W jaki sposób rodzice mogą wspomóc swoje dziecko w trudnym procesie nabywania mowy? 1.Po pierwsze: - podciąć zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe Zaraz po urodzeniu się dziecka, jeszcze w szpitalu, należy poprosić lekarza, aby zwrócił uwagę na długość wędzidełka podjęzykowego. Zbyt krótkie wędzidełko może utrudnić unoszenie przedniej części języka do górnego dziąsła lub wręcz uniemożliwić wykonanie tego ruchu. Dzieci ze zbyt krótkim wędzidełkiem mogą mieć w przyszłości problemy z wymową głosek: „l, sz, ż-rz, cz, dż, r”. Jeżeli wędzidełko okaże się za krótkie można je od razu podciąć w szpitalu. Wówczas dziecko ma szansę od początku połykać, poruszać językiem we właściwy sposób, czyli usprawniać język i rozciągać wędzidełko w naturalnych sytuacjach. Po podcięciu, odczekawszy aż zagoi się ranka, można lekko rozciągać wędzidełko. 2. Po drugie: - nie dopuszczać do pojawienia się próchnicy Po pojawieniu się zębów należy zwrócić na nie szczególną uwagę. Ubytki zębowe powstałe we wczesnym dzieciństwie, np. wskutek próchnicy, powodują trudne do skorygowania wady wymowy, związane z głoskami: „t, d, n”, „f, w”, „ś, ź, ć, dź”, „s, z, c, dz”, sz, ż-rz, cz, dż”, „l”, „r”. Trzeba więc czyścić zęby po każdym posiłku, początkowo specjalną szczoteczką i samą wodą, nie dopuszczać do rozwinięcia się próchnicy. Należy pamiętać, że słodkie soki nie sprzyjają zębom dzieci. Zachęcam również do odbywania regularnych wizyt u stomatologa. Jeżeli we wczesnym dzieciństwie (2-4 r .ż.) powstaną ubytki zębowe (szczególnie dotyczy to zębów przednich) można założyć tymczasową protezę zębową, dzięki której język i wargi będą się układały prawidłowo podczas wymowy wielu kształtujących się właśnie głosek. 3.Po trzecie: - zapobiegać wadom zgryzu i w razie potrzeby korygować nieprawidłowości Wady zgryzu są często przyczyną nieprawidłowej wymowy: „ś, ź, ć, dź”, „s, z, c, dz”, „sz, ż-rz, cz, dż”, „l”, „r”. Zachęcam więc do korzystania z porad ortodonty, do wykonywania ćwiczeń przezeń zaleconych a także zakładania dzieciom aparatów (jeżeli jest taka potrzeba również w wieku przedszkolnym). Można również samemu zapobiegać wadom zgryzu. Należy wówczas zwrócić uwagę na to, jaką konsystencję mają pokarmy, które podaje się dziecku 2-, 3-, 4-, 5-, 6-letniemu - nie powinny być one miksowane, ani w jakiś specjalny sposób rozdrabniane. Proponuję więc pokarmy o różnej strukturze: surowe jabłka, marchewki, skórki chleba. Wpłynie to korzystnie nie tylko na zgryz, ale także na sprawność języka. Dla prawidłowego rozwoju dolnej szczęki ważne jest także karmienie dziecka piersią w pierwszych miesiącach po urodzeniu. 4.Po czwarte: - zwracać uwagę na sposób oddychania dziecka Sposób oddychania: prawidłowy - przez nos lub nieprawidłowy - przez usta wpływa na sprawność języka i warg. Ciągłe infekcje, powiększone migdały, alergia powodują, że dziecko oddycha nieprawidłowo przez usta, a język leży na dnie jamy ustnej i przyzwyczaja się do tego. W konsekwencji może stać się to przyczyną nieprawidłowej wymowy głosek: „ś, ź, ć, dź”, „s, z, c, dz”, „sz, ż-rz, cz, dż”, „l”, „r”. W takich sytuacjach należy przynajmniej usprawniać dziecku język i wargi poprzez różnorodne ćwiczenia. Można także zaopatrzyć się w aptece w płytkę przedsionkową, której używanie wzmocni u dziecka mięsień okrężny warg. 5.Po piąte: - wydłużać fazę wydechową Należy zwracać uwagę na udział oddychania w wypowiadaniu się dziecka, tzn. czy mówi ono na wydechu, czy na wdechu, czy starcza mu powietrza do wymówienia zdania, czy wypowiedź jest nagle przerywana w celu zaczerpnięcia oddechu. Jeżeli wydech dziecka jest zbyt krótki można go wydłużać w zabawach oddechowych wykorzystując piórka, świeczki, waciki, piłeczki, wiatraczki itp. Krótki wydech występuje często u dzieci jąkających się. 6.Po szóste: - usprawniać dziecku wargi i język - zwiększać czucie w obrębie aparatu artykulacyjnego W trakcie zabaw z dzieckiem należy upewniać się, czy potrafi ono powtarzać nasze miny, układ i ruchy warg oraz języka, początkowo dość proste później bardziej skomplikowane. Należy sprawdzać, czy dziecko potrafi na przykład: - unosić bez problemu przednią część języka do górnego dziąsła (za zębami), - wykonywać różne precyzyjne ruchy języka przy otwartych ustach bez udziału żuchwy, - oblizywać się, - naśladować ruchy warg i języka innych osób, - powtórzyć określony układ, bądź ruch warg i języka widziany w lustrze, - wskazać swoim językiem miejsce w jamie ustnej wcześniej przez nas dotknięte, - lizać lody, lizaki. Jeżeli nie – przyczyną mogą być mało sprawne: wargi i język a także problemy z czuciem określonych ruchów i ułożenia warg i języka. Problemy powyższe mogą spowodować, że dziecko nie będzie wymawiało niektórych głosek w ogóle i/lub będzie artykułowało głoski nieprawidłowo a mowa jego może okazać się w mniejszym lub większym stopniu niezrozumiała dla innych. Wówczas pomocny będzie masaż warg, języka, podniebienia a także różnego rodzaju ćwiczenia czynne warg i języka (po wskazówki należy zgłosić się do logopedy). 7.Po siódme: - odwrażliwiać śluzówkę w jamie ustnej Nadwrażliwość śluzówki w jamie ustnej jest normą u dziecka po urodzeniu. Natomiast po upływie kilku miesięcy pokarmy, które dziecko przyjmuje i ruchy języka, które wykonuje powinny stopniowo odwrażliwić śluzówkę. Jeżeli nadwrażliwość śluzówki utrzyma się u dziecka 2-letniego i starszego wpłynie to niekorzystnie na ruchomość jego aparatu artykulacyjnego a szczególnie języka. O nadwrażliwości śluzówki w jamie ustnej można przekonać się obserwując reakcje dziecka w konkretnych sytuacjach, a mianowicie – czy: - podczas wizyty u lekarza otwierając szeroko usta ma odruch wymiotny, - podczas posiłków preferuje tylko żywność „papkowatą”, - je bardzo długo (np. zjedzenie kanapki zajmuje mu ponad godzinę), - mowa jego jest bardzo niezrozumiała. Jeżeli tak - proponuję wówczas sprawdzenie wrażliwości śluzówki w jamie ustnej. Sprawdzając należy dotykać różnych miejsc w jamie ustnej dziecka, posuwając się w kierunku gardła. Jeżeli nastąpi odruch wymiotny, oznacza to, że dziecko ma nadwrażliwą śluzówkę. Można wtedy ją odwrażliwiać masując dziecku twarz na zewnątrz i jamę ustną w środku (po wskazówki należy udać się do logopedy). Masaż ten jest prosty i przynosi znakomite rezultaty. 8.Po ósme: - korzystać z terapii wspomagających rozwój mowy Kolejnym problemem może okazać się niedostateczne czucie w obrębie aparatu artykulacyjnego. Wówczas dziecku nie będą przeszkadzały drobiny jedzenia lub inne zanieczyszczenia zalegające w okolicy ust i nosa, nie będzie usuwało ich w żaden sposób. W takiej sytuacji masaż również przynosi dobre efekty. Problemy związane z dotykiem mogą dotyczyć także innych części ciała. Zalecam wówczas kontakt z terapeutą integracji sensorycznej (zmysłowej). 9.Po dziewiąte: - badać słuch fizyczny Już prawie od pierwszych chwil życia należy zorientować się, czy dziecko słyszy różne dźwięki. Czy: - reaguje na odgłosy z otoczenia i wykona jakikolwiek ruch ciała w momencie, gdy klaśniemy, zrzucimy łyżeczkę, podrzemy papier, zaszeleścimy folią, - słyszy i reaguje w jakikolwiek sposób, gdy do niego mówimy, - starsze nieco dziecko, słyszy i rozumie co mówimy, gdy nie widzi naszych ust. Należy być czujnym, szczególnie wtedy, gdy dziecko chorowało na zapalenie uszu lub miało aplikowane antybiotyki, które mogły wpłynąć niekorzystnie na słuch. Zachęcam także do odbycia wizyty kontrolnej u laryngologa w celu sprawdzenia drożności przewodów słuchowych. Niekiedy problemy ze słuchem związane są z zalegającą w nich woskowiną. 10.Po dziesiąte: - kształtować słuch fonematyczny Słuch fonematyczny to umiejętność rozróżniania dźwięków mowy. Jeżeli dziecko nie odróżnia danej głoski od innych może mieć kłopoty z nauczeniem się jej wymowy. Niedostatecznie ukształtowany lub zaburzony słuch fonematyczny może więc: - utrudniać odbieranie mowy, - zaburzać wymowę dziecka, - odzwierciedlać się w pisowni. Do zaburzeń słuchu fonematycznego można zaliczyć między innymi: - brak spółgłosek dźwięcznych i zastępowanie ich odpowiednimi bezdźwięcznymi, np. zastępowanie głoski „w” głoską „f” itd. (jest to tzw. mowa bezdźwięczna), - problemy z różnicowaniem głosek: „s-sz-ś”, „z-ż(rz)-ź”, „c-cz-ć”, „dz-dż-dź”, - (w wieku przedszkolnym) zastępowanie takich głosek, jak np. „l, ł, m” głoską „j” (łatwiejszą), używanie zamiennie głosek o podobnym brzmieniu: „s” i „f”; „z” i „w”; „p” i „t” oraz różne inne „kombinacje głoskowe”. Ważne dla rodziców jest to, że słuch fonematyczny można kształtować w toku rozwoju dziecka. Dlatego też w wieku 2 - 4 lat należy sprawdzać, czy dziecko wysłuchuje i rozpoznaje odgłosy z otoczenia bez pomocy wzroku. Czy rozpozna, że słyszy głosy dzieci, warkot samochodu, szelest liści. Proponuję, aby w zabawie wysłuchiwać z małym dzieckiem różne odgłosy z otoczenia, rozpoznawać je i nazywać. W wieku 4 - 5 lat można bawić się w powtarzanie rytmów poprzez wyklaskiwanie ich, wystukiwanie, kląskanie itp. Później należy wysłuchiwać wyrazy w zdaniu, sylaby i głoski w wyrazach. Należy pamiętać, że najważniejsze w toku rozwoju mowy, a tym samym słuchu fonematycznego, jest mówienie do dziecka i dialog z nim. 11.Po jedenaste: - zrezygnować z karmienia dziecka przy pomocy butelki Z punktu widzenia późniejszej prawidłowej wymowy ważne jest karmienie dziecka piersią do ok. 8 miesiąca życia. Jeżeli z różnych względów jest to niemożliwe, należy korzystać z butelek ze smoczkami specjalnie profilowanymi, o wielu małych otworach (nie o jednym dużym), najlepiej jednak wykorzystywać w takiej sytuacji łyżeczkę. Nie należy także przedłużać karmienia piersią ponad miarę. Jeżeli po 2 roku życia nie zostanie wygaszony odruch ssania, nie pojawią się inne odruchy ważne z punktu widzenia jedzenia a później mowy (np. odruch żucia). 12.Po dwunaste: - nie używać smoczków Smoczek, ssany często przez długie miesiące i lata, skutecznie unieruchamia język, który jest przyciskany do dna jamy ustnej, przez co wtórnie staje się niesprawny i w konsekwencji dziecko nieprawidłowo połyka i później także nieprawidłowo mówi. Skutkiem długotrwałego używania smoczka (również ssania palca) może być nieprawidłowa wymowa bardzo wielu głosek a także różnorodne wady zgryzu. Zachęcam więc do działań profilaktycznych, czyli po prostu nie używania smoczka lub, jeżeli jest on w użyciu, pozbycia się go jak najszybciej. W sytuacjach, gdy: - dziecko urodziło się zbyt wcześnie, - nastąpiły komplikacje w czasie porodu, - dziecko urodziło się z ciąży zagrożonej, - dziecko przeżyło wstrząs psychiczny lub uraz fizyczny (szczególnie w obrębie głowy) powinniśmy być czujni. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących wymowy dziecka można zgłosić się do logopedy w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej na danym terenie, jak również szukać pomocy w Ośrodkach Wczesnej Interwencji.
Wspomaganie rozwoju mowy dziecka - rady dla rodziców
Prawidłowy rozwój mowy dziecka wpływa na globalny rozwój jego osobowości. Dziecko poznaje otaczający świat dzięki rozumieniu mowy, a umiejętność mówienia pozwala mu wyrazić swoje spostrzeżenia, uczucia, pragnienia. Rozwój mowy dziecka przyspieszają częste kontakty słowne z otoczeniem. Zaniedbania w tym względzie mogą spowodować opóźnienie mowy u dziecka lub jej zaburzenia. Optymalne warunki dla prawidłowego rozwoju mowy rodzice mogą zapewnić dziecku już od momentu jego narodzin. Są bowiem osobami przebywającymi z dzieckiem najdłużej, mają więc największe możliwości wpływania na jego rozwój. Są też pierwszym i najważniejszym wzorem, który dziecko będzie próbowało naśladować. Co powinni, a czego nie powinni robić rodzice, aby wspomagać rozwój mowy dziecka? Oto najważniejsze zalecenia: Tak postępujmy: 1.Mówmy do dziecka, już od pierwszych dni jego życia, dużo i spokojnie. Nie podnośmy głosu zwracając się do niego.
2.Nasze wypowiedzi powinny być poprawne językowo, budujmy krótkie zdania, używajmy prostych zwrotów, modulujmy własny głos. 3.Kiedy dziecko wypowie jakieś słowo, zdanie starajmy się rozszerzyć jego wypowiedź, dodając jakieś słowa. 4.Mówmy dziecku, co przy nim robimy, co dzieje się wokół niego. Niech mowa towarzyszy spacerom, zakupom, pracom domowym. 5.Mówmy do dziecka zwracając uwagę, aby widziało naszą twarz - będzie miało okazję do obserwacji pracy artykulatorów. 6.Karmienie piersią zapewni dziecku prawidłowy rozwój układu artykulacyjnego. 7.Od najmłodszych lat uczymy dbałości o higienę jamy ustnej. Pamiętajmy, aby dziecko nauczyło się gryźć i żuć. 8.Zwracajmy uwagę, aby dziecko oddychało nosem; w przypadku, gdy dziecko oddycha ustami, prosimy pediatrę o ustalenie przyczyny. 9.Odpowiadajmy na pytania dziecka cierpliwie i wyczerpująco. 10.Opowiadajmy i czytajmy dziecku bajki, wierszyki, wyliczanki. Uczmy krótkich wierszy na pamięć. 11. Oglądajmy z dzieckiem obrazki: nazywajmy przedmioty i opisujmy sytuacje prostymi zdaniami. 12. Śpiewajmy z dzieckiem. Jest to ćwiczenie językowe, rytmiczne, a zarazem terapeutyczne. 13. Rysujmy z dzieckiem, mówmy, co kreślimy – „...teraz rysujemy kotka. To jest głowa, tu są oczy, nos...". Zachęcajmy dziecko do wypowiedzi nt. rysunku. 14. Wspólnie oglądajmy telewizję, wybierajmy programy właściwe dla wieku dziecka. Komentujmy wydarzenia pojawiające się na ekranie, rozmawiajmy na ich temat. 15. Starajmy się, aby zabawy językowe i dźwiękonaśladowcze znalazły się w repertuarze czynności wykonywanych wspólnie z dzieckiem. Wybierajmy do zabaw właściwą porę 16.Zachęcajmy swoje dziecko do mówienia (nie zmuszajmy!); chwalmy je za każdy przejaw aktywności werbalnej; dostrzegajmy każde, nawet najmniejsze osiągnięcie, nagradzając je pochwałą. 17.Dołóżmy wszelkich starań, aby rozmowa z nami była dla dziecka przyjemnością. 18. Jeżeli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać ,a nie robi tego, skonsultujmy się z logopedą. 19. Jeżeli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczepy warg, podniebienia, wady zgryzu lub uzębienia), koniecznie zapewnijmy mu opiekę lekarza specjalisty, ponieważ wady te są przyczyną zaburzeń mowy. Tego nie róbmy 1.Unikajmy podawania dziecku smoczka typu "gryzak", zwracajmy uwagę, aby dziecko nie ssało palca. Następstwem tych niepożądanych zachowań mogą być wady zgryzu, które prowadzą do wad wymowy, np. wymowa międzyzębowa. 2.W trakcie rozmowy z dzieckiem unikajmy zdrobnień i spieszczeń (języka dziecinnego), dostarczając dziecku prawidłowy wzorzec językowy danego słowa. 3.Nie zaniedbujmy chorób uszu, gdyż nie leczone mogą prowadzić do niedosłuchu, a w następstwie do dyslalii lub niemoty. 4.Nie gaśmy naturalnej skłonności dziecka do mówienia obojętnością, cierpką uwagą, lecz słuchajmy uważnie wypowiedzi, zadawajmy dodatkowe pytania, co przyczyni się do korzystnego rozwoju mowy. 5. Nie poprawiajmy wymowy dziecka żądając, by kilkakrotnie powtarzało dane słowo. Niech z naszego języka znikną słowa :”Powtórz ładniej", "Powiedz lepiej". Wychowanie językowe to nie tresura. 6.Nie zawstydzajmy, nie stosujmy kar dla dziecka za wadliwą wymowę. 7.Nie zmuszajmy dziecka leworęcznego do posługiwania się ręką prawą w okresie kształtowania się mowy. Naruszanie w tym okresie naturalnego rozwoju sprawności ruchowej zaburza funkcjonowanie mechanizmu mowy. Często prowadzi to do zaburzeń mowy, a w szczególności do jąkania. 8.Nie wymagajmy od dziecka zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek. Dziecko nie przygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do wymawiania zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać. W ten sposób przyczyniamy się do powstawania błędnych nawyków artykulacyjnych, trudnych do zlikwidowania.