Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest między innymi sprawne działanie narządów mowy. Aparat mowy składa się z trzech części: narządu oddechowego, który wytwarza prąd powietrza, niezbędny do powstawania dźwięków mowy, narządu fonacyjnego odpowiedzialnego za wytwarzanie dźwięków, oraz aparatu artykulacyjnego, do którego zalicza się znajdujące się ponad krtanią jamy: ustną, gardłową i nosową.
Wymawiając poszczególne głoski musimy wykonać określone ruchy artykulatorów, a zatem wykonywana jest odpowiednia praca mięśni – każda głoska wymaga innych ruchów artykulacyjnych. Dlatego tak ważne są ćwiczenia, które usprawniają narządy mowy i wypracowują świadome oraz celowe ruchy języka, warg, żuchwy i podniebienia. Przeprowadzając ćwiczenia artykulatorów wspomagamy rozwój dziecka. Ćwiczenia te, to faza wstępna do pracy nad skorygowaniem wielu zaburzeń mowy. Bardzo istotne jest, aby były one wykonywane często i systematycznie, oraz aby dziecko miało możliwość obserwowania pracy aparatu mowy w lustrze.
ĆWICZENIA JĘZYKA
• Kotki – kotek pije mleko – szybkie ruchy języka w przód i w tył, kotek oblizuje się – czubek języka okrąża szeroko otwarte wargi. • Zmęczony piesek – dziecko naśladuje pieska, który głośno oddycha i język ma wysunięty na brodę. • Szczoteczka – język to szczoteczka do zębów, która po kolei czyści zęby górne od strony zewnętrznej i wewnętrznej, a następnie zęby dolne z obu stron. • Cyrkowiec – język próbuje wykonać różne sztuczki np. górkę – czubek języka oparty o dolne zęby, środek się wybrzusza, rurkę – przez którą można wdychać lub wydychać powietrze, szpilkę – układanie wąskiego języka, wahadełko – przesuwanie języka do kącików ust w stronę prawą i lewą. • Koniki – czubek języka uderza o podniebienie i opada na dół. Raz konik idzie wolno, to biegnie, parska, śmieje się: iha, iha…
ĆWICZENIA WARG I POLICZKÓW
• Minki – naśladowanie min: wesołej – płaskie wargi, rozciągnięte od ucha do ucha, uśmiech szeroki, smutnej – podkówka z warg, obrażonej – wargi nadęte, zdenerwowanej – wargi wąskie.. • Rybka – wysuwanie warg do przodu i rozszerzanie na końcu jak u ryb. • Zły pies – naśladowanie złego psa, unoszenie górnej wargi, wyszczerzanie zębów. • Echo – dobitne wymawianie samogłosek a, o, e, i, u, y. • Masaż warg – nagryzanie zębami wargi dolnej, potem górnej. • Baloniki – nabranie powietrza i zatrzymanie go w wydętych policzkach, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego, balon pękł – dziecko palcami uderza w policzki. • Zajęczy pyszczek – wciąganie policzków do jamy ustnej. • Motorek – parskanie wargami, naśladowanie odgłosu motoru, traktora.
ĆWICZENIA PODNIEBIENIA MIĘKKIEGO
• Chory krasnoludek – kaszlenie z językiem wysuniętym z ust. • Balonik – nabieranie powietrza ustami, zatrzymanie w policzkach, następnie wypuszczanie nosem. • Zmarźlak – chuchanie na „zamarznięte ręce”. • Śpioch – chrapanie na wdechu i wydechu. • Kukułka i kurka – wymawianie sylab: ku – ko, ku -ko,uku – oko, uku – oko, kuku – koko, kuku
ĆWICZENIA ŻUCHWY
• Zamykanie i otwieranie domku – szerokie otwieranie ust, jak przy wymawianiu głoski ‚a’, zęby są widoczne dzięki rozchylonym wargom. • Grzebień – wysuwnie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze. Cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie. • Guma do żucia – naśladowanie żucia gumy.
